مقدمه
امروزه روند رو به رشد تكنولوژي و فن آوري مخـصوصا در كـشورهاي در حـال گـسترش واحـدهاي توليـدي و همچنين ارائه خدمات ماشيني باعث ارتقاء سطح كيفي كار و محصولات شده اسـت. در عـين حـال در انجـام ايـن فعاليت بلااجبار عوامل زيان آوري وجود دارد كـه بـر سـلامتي نيـروي كـار اثر گذاشـته و سـلامتي او را تهديـد مـي كنــد. از جملــه عوامــل زيــان آور، وجــود ريــسك فــاكتورهــايي اســت كــه باعــث بيماريهــاي اســكلتي-عــضلاني مي گردد و هر ساله هزينه هنگفتي را برصاحبان صنايع واقتـصاد كـشورها تحميـل مـيكند بـطـوري كـه هزينـه مستقيم بيماري اسكلتي-عضلاني در آمريكا در سال 1997، 20 بيليون دلار گزارش شده است.
در طول انجام يک فرآيند کاري استاتيک توسط افراد، آنها مجبور هستند بدن خود را در وضعيت هاي خاصي قرار دهند که اين نگهداشتن بدن در وضعيت خاص، پوسچر (POSTURE) ناميده مي شود. پوسچرها از لحاظ ارگونوميکي مي توانند مطلوب و يا نامطلوب باشند. هـدف ما از بررسـي اين پوسچرها تحليل دقيق ريسك فاكتورهايي است كه در هنگام كار كـردن بوجـود مـي آيـد كـه يـا بـه طـور مجـزا باعـث آسيب به دستگاه اسكلتي - عضلاني مي گردد و يا باعث تشديد عوارض می شود.
بطورکلي براي ارزيابي پوسچرها از روش هاي کدگذاري استفاده مي کنند که OWAS و RULA پرکاربرد تـرين آنها هستند. کد گذاري تکنيک OWAS براي اعضاي بالا تنه (Upper Limb) بسيار کلي ميباشد و اين در حـالي اسـت کـه عمده اختلالات اسکلتي - ماهيچه اي مرتبط با کار از جمله صدمات ناشي از تروماهاي تجمعـي (CTDs) و آسـيب هاي ناشي از حرکات تکراري (RMIs) عموما در اعضاي بالا تنه مخصوصا در مـچ (Wrist) ، شـانه (Shoulder) ، و کمر (Low Back) رخ ميدهد.
در واقع تکنيک OWAS در پيشگيري از برخي اختلالات اسکلتي - ماهيچه اي مربوط بـه اعـضاي بالاتنـه ازجمله مچ کارايي لازم را ندارد و اين موضوع در هنگام بررسي داده ها و ارائه راه کارهاي اصلاحي مشهود مي شود. بدين منظور تکنيک RULA معرفي گرديد. اين تکنيک توسط Mc Atamney و Corlett در سال1993 معرفي گرديد. واژه RULA مخفف Rapid Upper Limb Assesment بوده و به معناي ارزيابي سريع اعضاي بالا تنه ميباشد.
در اين روش براي آناليز پوسچرهاي کاري هر بخش اصلي بدن بر اساس ميزان جابجايي از وضعيت طبيعي اش ارزيابي مي گردد. بدين ترتيب که مطابق با افزايش ميزان انحراف آن بخش از وضعيت طبيعيش عـددي بـه عنـوان کد پوسچر به آن اختصاص مي يابد. پس از ترکيب کدهاي بدست آمده براي بخـشهـاي مختلـف بـدن و بـرآورد نيروهاي خارجي و ماهيچه اي از طريق جداول مربوطه مقدار کد نهايي که بيان کننـده شـدت مخـاطره پوسـچر و سطح اضطراري بودن اصلاحات ميباشد تعيين مي گردد. اين روش شامل 5 شکل است و در آن اعضاي بدن به دو گروه A (شامل مچ، بازو، ساعد) و گروه B (شامل گردن، تنه و پاها) تقسيم بندي مي شوند. بطـور کلـي بـراي گروه A واژه Upper Limb و براي گروه B واژه يWhole Body بکار برده می شود.
مراحل اجرای روش رولا :
اجراي روش رولا داراي سه مرحله است :
مرحله اول : ثبت وضعيت انجام كار.
مر حله دوم سيستم امتياز دهي.
مرحله سوم مشخص كردن سطوح اقدامات (Action Level) مي باشد.
مرحله اول : ثبت وضعيت انجام کار
ارزيابي از وضعيت انجام كار به وسيله مشاهده مستقيم وظايف فرد مورد بررسي در طي چندين سيكل كاري شروع مي شود. ارزيابي و ثبت نمره از هر پوسـچر در طـي سـيكل كـاري طبق روش رولا سريع انجام مي شود. در اين روش نيمه راست يا نيمه چپ جداگانه ارزيابي مي شود و همچنين ميتوان بعد از مشاهده و ثبت با فيلم برداري نيمه ديگر بدن را مورد ارزيابي قرار داد.
ملاحظاتي كه بايد در اجراي روش رولا به آن توجه شود
-
ثبت مشاهدات بصورت مستقيم (ناظر به فرد ) در طي زمان مشخص شده باشد.
-
مدت زمان نمونه برداري 30- 40 دقيقه با وقفه هاي30 ثانيه اي است.
-
هنگام ثبت مشاهدات بايد فرد 15 دقيقه قبل شروع به كار كرده باشد.
-
آموزش و تمرين قبل از شروع روش رولا اهميت بسزائي دارد.
-
شناسائي و شناخت كامل روند فرآيند جهت دستيابي به ارتباط بين مشاهدات وضعيت بدن در حين كار مهم است.
-
چنانچه كاري از چند وظيفه تشكيل شده باشد وظيفه اي بايد ارزيابي شود كه بيشترين تكرار دارد.
-
در روش رولا درصد زماني محاسبه نمي شود، بلکه ملاك عمل تكرار كار است.
-
ابتدا بايد مطالعات اوليه به صورت تصادفي بين گروه شغلي اجرا گردد (pilot study).
مرحله دوم: سيستم امتياز دهي
سيستم امتيازدهي در روش RULA از 6 گام مشخص پيروي مي کند. به منظور بوجود آمدن يك روش ارزيابي سـريع، همانطورکه در قبل هم اشاره شده است، اعـضاي بـدن بـه دوگـروه A و B طبقه بندي مي شوند.
گروه A شامل اعضاي بازو، ساعد، مچ و گروه B اعضاي گردن، تنه و پا مي باشند. محدوده حرکتي هر عضو بر اساس زاويه حركتي (گستره حركتي) نمره گذاري مي گردد. مثلا نمره يك بيانگر ميزان حركت عضو يـا وضعيت انجام كار آن عضو در حداقل ريسك است. با افزايش نمره وضعيت انجام كار عضو درشـرايط نامـساعد قـرار گرفته و باعث افزايش ريسك است.
گام 1: کاربر بـا اسـتفاده از دامنه زواياي مشخص شده ای مي تواند کد پوسچر هـاي گروه A شامل بـازو (Upper Arm ) ، سـاعد (Lower Arm)، مچ (Wrist) و پيچش مچ (Wrist Twist) را بدست آورد و در محل هاي مشخص شده قرار دهد. سپس بايد همين فرآيند را براي بدست آوردن کد پوسچر هاي گروه B شامل گردن (Neck)، تنـه (Trunk) و پاهـا (legs) تکـرار کند.
گام 2: در اين مرحله با داشتن کد پوسچر هاي گروه A و قرار دادن آنها در جداول مربوطه، از تلاقي اين کد پوسچر ها با هم، امتياز اندام هاي گروه A بدست مي آيد که بايد اين امتياز را در قسمت مربوط به آن در شکل 1 قرار داد. به همين ترتيب با قرار دادن کد پوسچر هاي گروه B در جداول، امتياز اندام هاي گروه B بدست مي آيد.
گام 3: امتياز نيرو يا فشار (Force) بايد برآورد شود که با استفاده از جداول مشخصی (Force or Load Score) انجام مي گيرد. اين امتياز براي گروه هاي A و B يکسان است.
گام 4: امتياز نيرو هاي ماهيچه اي از جدول دیگری به نام جدول بکـارگري نيـروي ماهيچـه اي (Muscle Use Score) بدست می آید(جدول شماره 1). اين امتياز براي گروه هاي A و B يکسان است.
.................
(متن این مطلب 8 صفحه می باشد. برای دریافت و مطالعه مطلب، فایل پیوست را دانلود نمایید.)